Türk Dili ve Edebiyatı

Tezli:

• YL derecesi almak için gerekli olan en az toplam kredi sayısı: 21, AKTS: 63 + 8 + 60
• Alınması gereken zorunlu dersler: 3 Ders
• Alınması gereken seçmeli dersler: 4 Ders

Seçmeli Dersler *

* Sosyal Bilimler Enstitüsü bünyesindeki diğer yüksek lisans programlarında açılan dersler danışman onayına bağlı olarak alınabilir.

DERS İÇERİKLERİ

ZORUNLU DERSLER

TDE 501 Türk Dili Araştırmaları 
Türk dilinin farklı alanları, lehçelerle ve diğer dillerle etkileşim kapsamında tarihî gelişim, Türk lehçelerinin tasnifi, Türkoloji tarihi, Altayistik içindeki yeri, Türkoloji merkezleri, yapılan araştırmaların mahiyeti, Türk lehçeleri için tarihte kullanılan farklı alfabeler ele alınacaktır.

TDE 520 Bilimsel Araştırma ve Tenkitli Yayın Yöntemleri 
Bu derste bilimsel araştırma ve etik konuları üzerinde durulacak, araştırma ve yazma teknikleri anlatılacaktır. Yazma nüsha nedir, nüsha tavsifi nedir, metin neşri nasıl yapılır, metin nasıl oluşturulur gibi sorulara cevap verilecek ve örnek metinler üzerinde uygulama çalışmaları yapılacaktır.

TDE 521 Edebiyat Kuramları 
Bu ders kuramsal temele dayalı edebiyat eleştirisi için geniş çaplı donanım sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. Batı edebiyatı tarihine, edebiyat akımlarına, belli başlı türlere ve önemli bazı edebiyat terimlerine genel bir bakıştan sonra modern edebiyat ve eleştiri kuramları ele alınacak, biçimci, yapısalcı, Marksist, feminist, psikanalitik ve yapısalcılık sonrası yaklaşımlar ele alınacaktır. Okunacak metinler arasında Aristo, Barthes, Benjamin, Eagleton, Escarpit, Freud, Genette, Jameson, Lukacs, Ong ve Todorov'un yapıtları bulunacaktır.

SEÇMELİ DERSLER

TDE 502 Karşılaştırmalı Tarihi Türkçe Metin İncelemeleri 
8.-20. yüzyıllar arası dönemde metinleri günümüze ulaşan Orhun, Yenisey, Uygur, Karahanlı, Harezm, Memluk, Çağatay, Kırım Ermeni Kıpçakçası, Eski Anadolu ve Osmanlı Türkçelerinde yazılan metinler karşılaştırmalı sesbilgisi, biçimbilgisi, sözdizimi ve anlambilimi incelemeleri yapılarak tanıtılacak; Türk dilinin geçirdiği evrelerin temel özellikleri üzerinde durulacaktır.

TDE 503 Türk Dilinin Bugünkü Problemleri 
Türk gramerciliğinin ve sözlük yazımının bugünkü sorunları, alfabenin yeterliliği, yeni sözcük ve terim türetme tartışmaları, yabancı kökenli kelimeler varlığı, internetin ve teknolojik gelişmelerin Türk diline etkisi gibi günümüz Türkiye Türkçesinin temel sorunları üzerinde durulacak ve konuyla ilgili tartışmalar ve çalışmalar ele alınacaktır.

TDE 504 Eski Anadolu Türkçesi Metinleri 
Eski Anadolu Türkçesinde yazılmış mensur ve manzum eserler okunacak ve okunan metinler üzerinde ses bilgisi, şekil bilgisi ve cümle bilgisine dair uygulamalı çalışmalar yapılacaktır.

TDE 505 Kıpçak Grubu Türk Lehçeleri 
Tarihteki Altın Ordu, Kumanlar, Memlûklular gibi Kıpçak halk ve onların dilleriyle günümüzdeki Kazak, Kırgız, Tatar, Başkurt, Karakalpak, Kumuk, Nogay ve Karaçay-Malkar Türklerinin yaşadıkları coğrafya, sosyo-kültürel özellikleri ve dillerinin oluşumu, gelişimi, ses ve şekil özellikleri gramerlerindeki ve sözlüklerindeki farklılıklar üzerinde durulacak ve Arap, Kiril ve Latin harfleriyle yazılmış metinlerden okuma, anlama ve tahlil uygulamaları yapılacaktır.

TDE 506 Oğuz Grubu Türk Lehçeleri 
Oğuzların kimliği, tarihi, yazı dili olmaya geçiş ve geçiş döneminin koşulları,  karışık dilli eserler, Oğuz Türkçesinin etkileşimde bulunduğu Türk kökenli ve yabancı diller Türkiye Türkçesi, Türkmence, Azerice ve Gagauzcanın karakteristik özellikleri üzerinde durulacak ve metin okuma uygulamaları yapılacaktır.

TDE 507 Diyalektoloji Çalışmaları 
Diyalektolojinin tanımı, dünyada ve Türkiye’de diyalektoloji araştırmaları, ağız çalışmalarının özellikleri, nasıl yapıldığı ve nasıl yapılabileceğiyle ilgili yöntemler, Derleme Sözlüğü ve ona dair görüşler, Anadolu ve Rumeli ağızlarındaki arkaik unsurlar, Osmanlı’dan günümüze diyalektoloji çalışmalarının geldiği nokta gibi konular ele alınacaktır.

TDE 508 Türk Dillerinin Konuşulduğu Ülkelerdeki Dil Politikaları 
Türk dili ailesinin yazı ve konuşma dillerinin yaşadığı bölgeler, konuşur sayıları, bu dillere yönelik dil politikaları ve sorunlar üzerinde durulacak; Türk dillerinin dünya dilleri arasındaki yeri ele alınacaktır. Bu noktada, lehçeler arasındaki dil temasları, yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olan Türk lehçeleri, dersin konuları arasında yer alacaktır.

TDE 509 Çağdaş Türk Lehçelerinin Karşılaştırmalı Dilbilgisi 
Ana hatları ile Türk lehçelerinin oluşum süreçleri, tarihi gelişimi ile ele alınacak; çeşitli ölçütlere göre ortaya konulan Türk lehçelerini tasnif denemeleri değerlendirilecek; Türk lehçelerinin karşılaştırmalı sesbilgisi, biçimbilgisi, sözdizimi ve anlambilimi incelemeleri yapılacaktır.  

TDE 510 Edebi Muhitler
Bu derste, Osmanlıda edebi ürünlerin üreticileri olarak şair/yazarların bir araya geldiği ve edebi ürünlerin tüketildiği mekanlar tanıtılacak; bu mekanların şair/yazarların üretimlerine etkileri ve katkıları sorgulanacaktır.  

TDE 511 Türk Edebiyatında Araştırma ve Yöntem 
Bu derste bilim, bilim dışı, popüler bilim nedir, bilimsel bir yazı ve tez nasıl hazırlanır ve hangi aşamaları gerektirir gibi sorulara cevap verilmeye çalışılacak, örnek metinler üzerinde uygulama çalışmaları yapılacaktır.

TDE 512 Tenkitli Yayın Yöntemleri 
Bu derste yazma nüsha nedir, nüsha tavsifi nedir, metin neşri nasıl yapılır, metin nasıl oluşturulur gibi sorulara cevap verilecek ve örnek metinler üzerinde uygulama çalışmaları yapılacaktır.

TDE 513 Eski Türk Edebiyatında Nazım 
Bu derste erken dönemlerden başlayarak Eski Türk Edebiyatı örneklerinin verildiği son dönem olan 19. yüzyılın ikinci yarısına kadarki dönemde Türk şiirinin doğuşu ve gelişme sebepleri, üslup değişimine dayalı bir bakış açısıyla ve dönemlere göre seçilen örnek metinler yorumlanarak ele alınacaktır. 

TDE 514 Eski Türk Edebiyatında Nesir 
Bu derste erken dönemlerden başlayarak Eski Türk Edebiyatı örneklerinin verildiği son dönem olan 19. yüzyılın ikinci yarısına kadarki dönemde Türk nesrinin doğuşu ve gelişme sebepleri, üslup değişimine dayalı bir bakış açısıyla ve dönemlere göre seçilen örnek metinler yorumlanarak ele alınacaktır. 

TDE 515 Şair Tezkireleri 
Bu derste Osmanlı Divan edebiyatının en belirgin nesir türü olarak öne çıkan şair tezkireleri, yüzyıllara göre ve örnek metinler üzerinden karşılaştırmalı olarak değerlendirilecek ve dönemin kültür ve sanat hayatına kaynaklık edebilecek yönleri ele alınacaktır. 
TDE 516 Osmanlı Kültür Tarihi 
Bu derste, Osmanlı Divan edebiyatında türlerden ve örnek metinlerden yola çıkarak, dönemin sosyal ve kültürel hayatına kaynaklık edebilecek malzemeler hakkında değerlendirmeler yapılacaktır.

TDE 517 Karşılaştırmalı Klasik Edebiyat 
Klasik edebiyat metinlerinin Arap ve Fars Edebiyatı klasik örnekleriyle karşılaştırmalı olarak ele alınacağı bu derste, örnek metinler üzerinden değerlendirmeler yapılacaktır. 

TDE 518 Karşılaştırmalı Klasik Fars ve Türk Edebiyatları
Bu derste, Klasik Türk Edebiyatının ana kaynaklarından olan Fars Edebiyatı metinleri ve bu metinlerin etkilediği Klasik Türk Edebiyatı metinleri karşılaştırmalı olarak incelenecektir. Özellikle Hafız Divanı ve şerhleri olmak üzere, Sebk-i Hindî şairleri arasında mukayeseli bir inceleme yapılması hedeflenmektedir.

TDE 519 Anlambilimi
Bu derste, temel düzeyde anlambilimsel analiz için gerekli araçlar tanıtılacaktır. Gönderge kavramı ile anlam kavramı arasındaki fark, dilsel anlamın doğası, özel ve genel adların anlamsal değeri gibi konulara odaklanılacak ve bağlaçların ve niceleyicilerin küme kuramsal gösterimleri öğretilecektir.

TDE 522 Metinlerle Yeni Türk Edebiyatı Tarihi 
Bu derste Şinasi’nin “Münâcât”ı ile Reşid Paşa için yazdığı kasideleri, Namık Kemal’in “Hürriyet Kasidesi”, “Vâveyla”sı ile “Lis’an-ı Osmanî’nin Edebiyatı Hakkında Bazı Mülâhazâtı Şâmildir” adlı makalesi; Ziya Paşanın “Terci-i Bend”i ile “Şiir ve İnşa” makalesi va manzum “Harâbât” mukaddimesinin bazı bölümleri, Âkif Paşanın “Adem Kasidesi”, Sadullah Paşanın “On Dokuzuncu Asır” manzumesi”, Abdülhak Hâmid’in “Makber Mukaddimesi” ile “Külbe-i  İştiyak” ve “Bir  Şâirin Hezeyânı” adlı parçaları devrin diğer siyasî, sosyal ve tabiî meseleleri paralelinde ele alınıp tahlil edilmektedir.

TDE 523 Tanzimat’tan Günümüze Edebiyat Tartışmaları 
Türk edebiyatında Tanzimat devrinden sonra başlayan edebî eleştiri ve deneme türü, Servet-i Fünun devrinde gelişme göstermiş, Cumhuriyet’ten sonra yeni yöntemlerin benimsenmesiyle daha da genişlemiştir. 1862’de Şinasi ve Said Paşa arasında dil yanlışları etrafında başlayan ilk edebiyat tartışmamızdan günümüze gelinceye değin belli başlı edebiyat tartışmaları kronolojik bir dizge içinde izlenebilir. Osmanlı'dan günümüze Türkiye'de edebiyat eleştirisinin gelişimini eleştirel bir yaklaşımla irdeleyecek olan bu derste Nâmık Kemal’den başlayarak Ziya Paşa, Nurullah Ataç, Tanpınar, Uşaklıgil, Hüseyin Cöntürk, Moran, Parla ve Nurdan  Gürbilek gibi yazarların yapıtlarından seçilecektir.

TDE 524 Tanzimat Edebiyatı 
Tanzimat'tan Cumhuriyet'in kuruluşuna kadar geçen sürede Türk edebiyatındaki temel değişimleri kapsayacak olan bu ders, roman, deneme, şiir, tiyatro ve eleştiri türlerinin doğuşu ve gelişimi üzerinde duracaktır. Çalışma konuları arasında eski-yeni çatışması, toplum içinde edebiyatın yeri ve edebilik tartışmaları, dönemin edebiyatına toplumsal etkiler vb. olacaktır. Önemli yazar ve şairlerin başlıca yapıtlarının yanı sıra A. H. Tanpınar'ın XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi başlıklı yapıtı gibi ikincil kaynaklar okunacak metinler arasındadır.

TDE 525 Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı 
Bu ders, Cumhuriyet'in kuruluşundan günümüze Türk edebiyatındaki başlıca gelişmeleri ele alacaktır. Önemli edebi hareketler ve bazı türlerdeki (özellikle şiir, tiyatro, kısa öykü, roman ve eleştiri) temel değişimler, 20. yüzyıl Türk edebiyatının dönüm noktalarını temsil eden metinler aracılığıyla incelenecektir. Dönemin edebiyat tarihinin eleştirel değerlendirmesi de dersin amaçlarından biridir.

TDE 526 Modern Türk Şiiri 
Tanzimat'tan Cumhuriyet'e kadar Türk şiirinin değişme sürecine kısa bir bakıştan sonra, bu ders 1923'ten bugüne kadar şiir akımlarını, değişen ideolojik ve estetik yaklaşımları, şiirin 20. yüzyıl boyunca Cumhuriyet aydınlanmasıyla ilişkilerini inceleyecektir. Edebi kuramlarla ilişkiler de incelenerek çağdaş şiirin gelişmesi eleştirel biçimde irdelenecektir.

TDE 527 Türk Romanı 
Bu derste, Türk romanının 19. yüzyılın ikinci yarısındaki doğuşundan günümüze kadar geçirdiği değişimlerin toplumsal, psikolojik ve estetik yönleri incelenecektir. Ele alınacak konular arasında ilk romanların geleneksel anlatılarla ilişkisi, romanların toplumsal göstergeleri, roman yazımı geleneğindeki biçimsel değişiklikler ve bazı önemli romanlara eleştirel yaklaşımlar bulunmaktadır. Okunacak metinler, tarihî roman, felsefi roman, sosyolojik roman, köy romanı, doğa romanı ve modernist roman örneklerinin yanı sıra çeşitli eleştirel değerlendirmeleri içerecektir.

TDE 528 Yeni Türk Edebiyatında Dergiler 
Yeni Türk edebiyatında edebî toplulukların genellikle bir dergi etrafında kümelendiği görülür. Servet-i Fünun topluluğunun teşekkül ettiği Servet-i Fünun dergisinden başlayarak yeni Türk edebiyatında Malûmat, Genç Kalemler, Dergâh, Hayat, Türk Yurdu, Yeni Mecmua, Kadro, Varlık, Büyük Doğu, Diriliş, Yeni Dergi, Papirüs gibi daha pek çok dergi mevcuttur. Bu derste Türk edebiyatının bir edebî hareket oluşmasında katkısı bulunan fikrî ve edebî muhtevalı dergiler gözden geçirilecektir.

TDE 529 Türk Edebiyatında Deneme, Mektup, Hatırat, Röportaj, Tiyatro 
Edebiyatımızda Tanzimat’tan sonra gelişme gösteren mektup, hatırat ve röportaj türünde bugüne kadar dikkate değer örnekler verilmiştir. Namık Kemal’in mektuplarından, Abdülhak Hamid’in hatıratından başlayıp günümüzde Tanpınar’ın Mehmet Kaplan’ın ve Orhan Okay’ın mektup ve hatıralarına, Ruşen Eşref’in Diyorlar ki’de toplanan edebî röportajlarına kadar pek çok örnek mevcuttur. Bu derste türün en tanınmış örnekleri üzerinde durulacaktır.

TDE 535 Türk Halk Edebiyatı Araştırmaları 
Bu derste Türk halk edebiyatının temel araştırma alanları ile ilgili konular Türk Dünyası ve diğer ülkelerdeki verilerle farklı yöntem ve yaklaşımlardan hareketle karşılaştırmalı olarak incelenmektedir. Türk halk edebiyatını oluşturan anonim halk edebiyatı, âşık edebiyatı ile tekke ve tasavvuf edebiyatı kapsamında belirginleşen çeşitli yöntem ve teori sorunlarının bağlam, icra, temsilci, işlev ve ürün merkezli yaklaşımlar temelinde ve farklı bakış açılarıyla tartışılarak çözümlenmesi, bu dersin temel amaç ve kapsamını oluşturmaktadır.

TDE 536 Türk Dünyası Folkloru
Çağdaş Türk halklarının halk edebiyatları, gelenek ve adetleri, Kaşgarlı Mahmud’dan bu yana Türk dünyasının folkloru alanında yapılan araştırmalar, Türk dünyasının Nasreddin Hoca, Köroğlu, Dede Korkut, Manas gibi ortak folklor unsurları, benzerlikler ve farklılıklar, destanlar, atasözleri, masallar, efsaneler üzerinde durulacaktır.

TDE 537 Dizimbilimsel Analiz
Bu derste doğal dillerin dizimbilimsel analizi için gerekli araçlar tanıtılacaktır. Aşamalı X Kuramı, Durum Kuramı, Kontrol Kuramı, Yönetim Kuramı, Bağlanma Kuramı, Taşıma Kuramı gibi dizimbilimsel kuramlar öğretilecek ve öğrencilerin bu kuramlarla Türkiye Türkçesinin dilbilimsel olaylarını analiz etmesi sağlanacaktır.

TDE 538 Dilbilimsel Türkoloji
Bu derste Türkolojinin temel sorun alanları çağdaş dilbilimin analiz araçları ile incelenecek ve Türkiye Türkçesinin dilbilimsel analizi ile ilgili genel yaklaşım ve kuramlar tanıtılacaktır.

TDE 539 Türkiye Türkçesinde Yapı
Bu derste Türkiye Türkçesinin dizimsel (sentaktik) özellikleri çeşitli dilbilim kuramları açısından incelenecek ve farklı kuramların ortaya çıkardığı analiz farklılaşmalarının doğası daha iyi anlaşılmaya çalışılacaktır.

TDE 540 Uygulamalı Dilbilimi
Bu derste, konuşma, dinleme, ikinci dilde okuma, yazma, ikinci dil kazanımı, öğrenimi ve öğretimi, iki dillilik, çok dillilik, dil değişiminin kaynakları, söylev analizleri, araştırma yaklaşımları, dil politikası ve planlaması, üslûp, tercüme ve yorum gibi konular ele alınacaktır.

TDE 550 Edebiyatta Kendilik Anlatıları
Bu derste edebiyatta kendilik anlatılarında karşılaşılan metodlar ve kurmaca teknikleri öğretilecek ve incelenecek; otobiyografik metinler seçilerek analiz edilecektir.